ဖယ္ဒရယ္ဆုိေသာေဝါဟာရ သည္ ေရာမစကား Foedus မွ အျမဴေတ၍ ဆင္းသက္ လာၿပီး၊ စုေပါင္း သေဘာတူ စာခ်ဳပ္အရ ဖဲြ႔စည္းျခင္းဟု အဓိပါယ္ရပါသည္။ ဖယ္ဒရယ္ႏုိင္ငံ သည္လည္း လြတ္ လပ္ေသာနယ္ ပယ္ မ်ားမွ ဘုံအက်ဳိး တူစီးပြားေရးအတြက္ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆုိၿပီး၊ အခ်ဳပ္ အခ်ာပုိင္ႏုိင္ငံတခုအျဖစ္ ဖဲြ႔စည္းတည္ေထာင္ကာ၊ ဒီမုိကေရ စီစံနစ္ကုိအေျခခံၿပီး အာဏာခဲြေဝ က်င့္သုံးေသာႏုိင္ငံဟု ကြ်ႏု္ပ္တုိ႔လက္ခံ ယူဆထားပါ သည္။
စစ္မွန္ေသာဖယ္ဒရယ္ဆုိရာ၌ ဖယ္ဒရယ္မႈျပဳျခင္း (Federation) ကုိသာ အမ်ားလက္ခံၾက သည့္ အ ေလွ်ာက္၊ ဗဟုိအစုိးရႏွင့္ ေဒသႏၱရအစုိးရအၾကား အာဏာခဲြေဝရာတြင္၊ ဗဟုိအစုိးရလုပ္ပုိင္ ခြင့္ အာဏာအား အဖဲြ႔ဝင္မ်ား မွ စုေပါင္း ေပးအပ္ၿပီး က်န္အာဏာမ်ားအားလုံး မူလပုိင္ရွင္ လြတ္လပ္ေသာ အဖဲြ႔ဝင္နယ္ပယ္မ်ားမွဆက္လက္ ပုိင္ဆုိင္ ျခင္းျဖစ္ သည္ ဟု လက္ခံထားပါသည္။ (ဥပမာ – အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၊ ဆီြဇာလန္ႏုိင္ငံ၊ မကၠဆီကုိ ႏုိင္ငံ၊ ဘရာဇီးႏုိင္ငံ etc…..)
ဖယ္ဒရယ္တည္ေထာင္ရျခင္းအေၾကာင္းရင္းမ်ား။
၁။ လူမ်ဳိးေပါင္းစုံေနထုိင္ၾကေသာ ႏုိင္ငံမ်ား (Multination States) ၌ အမ်ဳိးသားအခြင့္အေရး မ်ား၊ ေမြးရာပါ အခြင့္အေရး မ်ား၊ ႏုိင္ငံေရးအခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ အျခားေသာ အခြင့္အေရးမ်ား ဆုံးရႈံး နစ္နာမႈမရွိေစရန္ ေသာ္၎၊ ႏုိင္ငံအတြင္း မွီတင္း ေန ထုိင္ၾကေသာ ႏုိင္ငံသားအားလုံး၏ အက်ဳိး စီးပြားပုိမုိျဖစ္ထြန္းေစရန္ ေသာ္၎၊ ရည္ရြယ္၍ ဖယ္ ဒရယ္ႏုိင္ငံ တည္ ေထာင္ၾကေလ့ရွိသည္။
၂။ ဒုတိယကမာၻစစ္အၿပီး ကမာၻ႔ႏုိင္ငံေရးဇာတ္ခုံ၌ “ အမ်ဳိးသားတုိင္း အမ်ဳိးသား ႏုိင္ငံေတာ္ တည္ေထာင္ခြင့္ ရွိသည္ ” ဟူေသာ ယူဆခ်က္ျပင္းထန္လာပါသည္။ သုိ႔ေသာ္ ႏုိင္ငံငယ္မ်ား တည္ေထာင္၍ အက်ဳိးစီးပြားဆုတ္ ယုတ္ေစမည့္အစား၊ သင့္ေတာ္ရာနယ္ပယ္မ်ားစုေပါင္း၍ ဖယ္ဒရယ္ႏုိင္ငံတည္ေထာင္ျခင္းျဖင့္ ပုိမုိအက်ဳိးစီး ပြား ျဖစ္ထြန္းေၾကာင္း နားလည္ သိရွိၾကေသာေၾကာင့္ ဖယ္ဒရယ္ႏုိင္ငံတည္ေထာင္ၾကေလ့ရွိသည္။
၃။ “ စည္းလုံးျခင္းသည္ ခြန္အား ” ဟူေသာ ေဆာင္ပုဒ္အတုိင္း၊ အင္အားနည္းေသာ ႏုိင္ငံမ်ားအား အင္အား ႀကီးေသာ ႏုိင္ငံမွ က်ဴးေက်ာ္ထိပါးျခင္း (သုိ႔) က်ဴးေက်ာ္ထိပါးခံရႏုိင္ဖြယ္ရွိျခင္းရန္မွ ကင္းလြတ္ရန္၊ လုံၿခံဳေရးအရ စု ေပါင္းဖယ္ ဒရယ္ႏုိင္ငံ တည္ေထာင္ၾကေလ့ရွိသည္။
၄။ လူမ်ဳိးေရးအရ ကဲြျပားျခားနားမႈမရွိေသာ္လည္း၊ နယ္ေျမက်ယ္ျပန္႔ျခင္း၊ ထိေရာက္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး စံနစ္ ေဖာ္ ေဆာင္လုိျခင္းတုိ႔ေၾကာင့္ “ အာဏာကုိ ေအာက္ေျခအထိ ျဖန္႔က်က္ရမည္ ” ဟူေသာ ဆုိရုိးစကားအတုိင္း ဖယ္ဒရယ္ စံနစ္ ကုိ တည္ေဆာက္ၾကေလ့ရွိသည္။ ဖယ္ဒရယ္စံနစ္၏ မူလသဘာဝသည္ အာဏာကုိေအာက္ ေျခ သုိ႔ ျဖန္႔က်က္ၿပီး သား လည္း ျဖစ္သည္။
အထက္ပါအခ်က္ (၄) ခ်က္ကုိ ေလ့လာျခင္းအားျဖင့္ ဖယ္ဒရယ္စံနစ္သည္ “ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာႏွင့္ အက်ဳိး အျမတ္လဲလွယ္ေသာ စံနစ္ ” အျဖစ္ မွတ္ယူႏုိင္သကဲ့သုိ႔ “ ခဲြထြက္ျခင္း မဟုတ္ပဲ ေပါင္းစည္းျခင္း ျဖစ္သည္ ” ဟု လည္း မွတ္ယူလက္ခံႏုိင္ပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ယေန႔ ရာေက်ာ္ေသာ ကမာၻ႔ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ၂ဝ ခန္႔ေသာ ဖယ္ဒ ရယ္ႏုိင္ငံမ်ားမွ ကမာၻ႔ေျမမ်က္ႏွာ္ျပင္၏ တစ္ဝက္ေက်ာ္ကုိ ပုိင္စုိးထားေနပါသည္။ တုိးတက္ဖြံ႔ၿဖိဳးေသာ ႏုိင္ ငံမ်ားလည္း ျဖစ္ၾကပါသည္။
ဖယ္ဒရယ္စံနစ္၏ အထူးၾကန္အင္လကၡဏာမ်ား
၁။ အာဏာခဲြေဝျခင္း။
၂။ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒေရးသားထားရွိျခင္း။
၃။ တင္းၾကပ္ေသာဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒျဖစ္ျခင္း။
၄။ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအထြဋ္အျမတ္ရွိျခင္း။
၅။ သီးျခားလြတ္လပ္ေသာ တရားစီရင္ေရးစံနစ္။
၁။ အာဏာခဲြေဝျခင္း။
ဖယ္ဒရယ္ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ အစုိးရအာဏာအား ေယဘုယ်အားျဖင့္ လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာစာရင္း သုံးမ်ဳိးခဲြ ျခားထား ေလ့ရွိပါသည္။ ဗဟုိ/ ဖယ္ဒရယ္အစုိးရလုပ္ပုိင္ ခြင့္အာဏာ (Central/ Federal list) ၊ အဖဲြ႔ဝင္ / ျပည္ နယ္အစုိးရ လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာ (State list) ၊ ႏွင့္ ထပ္တူ အညႊန္းျပဳ အာဏာ (Concurrent list) ဟူ၍ ျဖစ္ သည္။
Central/ Federal list တြင္ ဗဟုိအစုိးရႏွင့္ ဆုိင္ေသာအရာမ်ားျဖစ္သည့္ ႏုိင္ငံေတာ္ ကာကြယ္ေရး၊ ႏုိင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရး၊ ေငြေၾကးဒဂၤါးျပဳလုပ္ျခင္း၊ ရထား ပုိ႔ေဆာင္ေရး၊ စာတုိက္ႏွင့္ ေၾကးနန္း …etc…မ်ား ပါဝင္ သည္။ ၎လုပ္ပုိင္ခြင့္မ်ားကုိ အဖဲြ႔ဝင္ျပည္နယ္အစုိးရ မ်ားမွ အပ္ႏွင္းေလ့ရွိ ပါသည္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ တြင္ ဖယ္ဒ ရယ္အစုိးရမွ လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာ ၁၈ ခု အပ္ႏွင္းထား ပါသည္။
ျပည္နယ္အစုိးရလုပ္ပုိင္ခြင့္ (State list) သည္ ျပည္နယ္အတြင္း က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ စက္ရုံ၊ တရား ဥပေဒစုိးမုိးေရး…etc … မ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ တြင္ ဖယ္ဒရယ္အစုိးရ လုပ္ပုိင္ခြင့္ ၁၈ ခ်က္မွ အပ ျပည္နယ္အစုိးရမွ အားလုံးပုိင္ဆုိင္ထားပါသည္။ ျပည္နယ္အစုိးရ လုပ္ပုိင္ခြင့္ အာဏာအား တဖက္သတ္ျပ ဌာန္းလုပ္ပုိင္ ခြင့္အာဏာ (Exclusive Power) အျဖစ္ သတ္မွတ္ေလ့ရွိပါသည္။ ဗဟုိအစုိးရမွ ဝင္ေရာက္စြက္ ဖက္ေလ့မရွိၾကပါ။
ထပ္တူအညႊန္းျပဳအာဏာ (Concurrent list) သည္ ဗဟုိအစုိးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစုိးရၾကား ပူးတဲြ လုပ္မွရ မည့္အရာ၊ တဖက္သတ္လုပ္၍ မၿပီးျပတ္ႏုိင္ေသာအရာမ်ား အား ဆုိလုိပါသည္။ ဥပမာ- အခြန္ေကာက္ခံပုိင္ခြင့္ အာဏာ၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးရာမ်ား၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးရာမ်ား၊ ေၾကးေငြေခ်းငွားျခင္းအ ရာ စသည္တုိ႔ျဖစ္ ပါသည္။
ထုိ႔ျပင္ ၾကြင္းက်န္အာဏာ (Residuary Power) မ်ားအား ဗဟုိအစုိးရလုပ္ပုိင္ခြင့္ႏွင့္ ျပည္နယ္ အစုိးရ လုပ္ပုိင္ခြင့္၊ မည္သည့္ေနရာ၌ ထားရွိရမည့္အေၾကာင္းမ်ား လည္း ရွိပါေသးသည္။ စစ္မွန္ေသာ Federation စံနစ္ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ဗဟုိအစုိးရအား အာဏာကန္႔သတ္ေပးထား သည့္ျဖစ္ ရာ ျပည္ နယ္လုပ္ပုိင္ခြင့္၌ ထားရွိျခင္း သည္ ပုိသင့္ေတာ္သည္ဟု ႏုိင္ငံေရး သိပၸံပညာ ရွင္မ်ားက ယူဆေလ့ရွိၾကပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၾကြင္းက်န္အာဏာ အား ျပည္နယ္မွမပုိင္ဆုိင္လွ်င္ စစ္မွန္ေသာဖယ္ဒရယ္စံနစ္မဟုတ္ဟု ယူဆသူမ်ားလည္း ရွိပါေသးသည္။
၂။ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒေရးသားထားရွိျခင္း။
ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒေရးသားထားရွိျခင္းသည္ ဖယ္ဒရယ္ႏုိင္ငံေတာ္၏ အာမခံခ်က္ျဖစ္ သည္။ ႏုိင္ငံ ေတာ္စာ ခ်ဳပ္အား ပါဝင္ထည့္သြင္းအက်ဳံးဝင္ေစရမည္။ ဗဟုိအစုိး ရႏွင့္ ျပည္နယ္ အစုိးရ ၾကားလုပ္ပုိင္ခြင့္နယ္ပယ္ မရႈပ္ေထြး ေစရန္ တိက်ရွင္းလင္းစြာေရးသားေဖာ္ျပထားရမည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မရွိမျဖစ္လုိအပ္ေသာအရာ လည္း ျဖစ္သည္။
၃။ တင္းၾကပ္ေသာဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒျဖစ္ျခင္း။
ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒသည္ ႏုိင္ငံေတာ္၏ အာမခံခ်က္၊ အသက္ေသြးေၾကာတမွ် အေရး ပါေနေသာ ေၾကာင့္ တင္းက်ပ္သည့္ဥပေဒျဖစ္ရန္ အထူးလုိအပ္ပါသည္။ တဖက္ သတ္ျပဳျပင္၊ ေျပာင္းလဲ၊ ျဖည့္စြက္၊ ဖ်က္ သိမ္း၊ ျပင္ဆင္ျခင္း မ်ားျပဳလုပ္ခြင့္ မရွိပဲ ျပည္နယ္ အစုိးရအမ်ားစု၏ ဆႏၵအရ သာျပဳလုပ္ရမည္ျဖစ္သျဖင့္ ခုိင္ မာတင္းၾကပ္ မႈရွိရမည္ ျဖစ္သည္။
၄။ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအထြဋ္အျမတ္ရွိျခင္း။
ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒသည္ ဗဟုိအစုိးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစုိးရအၾကား လုပ္ပုိင္ခြင့္ အာဏာမ်ား သီးျခားျပ ဌာန္းထားရွိျခင္း၊ ဗဟုိအစုိးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစုိးရမ်ား၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစံနစ္ တခုလုံးႏွင့္ ၎တုိ႔မွထုတ္ျပန္ေသာ ဥပ ေဒမ်ား၊ အမိန္႔အာဏာမ်ားအာလုံး ဖဲြ႔စည္းအေျခခံဥပေဒႏွင့္ ဆန္႔က်င္မႈ မရွိပဲ လုိက္ေလွ်ာညီေထြ လုပ္ ေဆာင္ရ မည္ျဖစ္သျဖင့္ အထြဋ္အျမတ္ထား ထိန္းသိမ္းရန္ အထူးလုိ အပ္ပါသည္။
၅။ သီးျခားလြတ္လပ္ေသာ တရားစီရင္ေရးစံနစ္။
ဖယ္ဒရယ္စံနစ္တြင္ သီးျခားလြတ္လပ္၍ စြမ္းအင္ရွိေသာတရားေရးစံနစ္တည္ရွိရန္ အထူးလုိအပ္ပါ သည္။ ဗဟုိတရားရုံး (Supreme Court) သည္ ဗဟုိႏွင့္ ျပည္နယ္ အစုိးရမ်ားမွ ဖဲြ႔စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒအား သစၥာရွိစြာ ေလးစား လုိက္နာ္ေဆာင္ရြက္မႈရွိမရွိအား မ်က္ေျခမျပတ္ေစာင့္ၾကည့္ရန္ လုိအပ္ပါသည္။ ဗဟုိတရား ရုံးသည္ ဖဲြ႔စည္းပုံ ေျခခံဥပေဒအေပၚ အုပ္ထိန္းသူအျဖစ္ ရပ္တည္ၿပီး၊ ဥပေဒအေၾကာင္းအရာမ်ား အား ရွင္းလင္း ျခင္း၊ ဥပေဒအ ေၾကာင္းအရာမ်ား လဲြမွားစြာေကာက္ယူ အဓိပါယ္ဖြင့္ျခင္းႏွင့္ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ား အေပၚ ဆုံးျဖတ္ ခ်က္ခ်ရမည္ျဖစ္ သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သီးျခား လြတ္လပ္ေသာတရားေရးစံနစ္ျဖစ္ရန္ လုိအပ္ပါသည္။
ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံ
ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံသည္ ၿဗိတိသွ်ကုိလုိနီလက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္လာခ်ိန္၌ လြတ္လပ္၍ အခ်ဳပ္ အခ်ာ အာဏာပုိင္ ဆုိင္ေသာ ႏုိင္ငံ အျဖစ္ ေပၚထြန္း လာပါသည္။ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံ၏ အေျခခံသေဘာ သဘာဝအား ေလ့လာမည္ဆုိလွ်င္ ပင္လုံစာခ်ဳပ္ႏွင့္ ၎စာခ်ဳပ္၌ လက္မွတ္ေရး ထုိးလာခဲ့ေသာ အမ်ဳိးသား ေခါင္း ေဆာင္မ်ား ၏ စိတ္ဓါတ္ကုိပါေလ့လာရန္ အထူးလုိအပ္ပါသည္။
ပင္လုံစာခ်ဳပ္သည္ အထူးသျဖင့္ လြတ္လပ္၍သီးျခားျဖစ္ေနေသာ နယ္ပယ္ႀကီး (၄) ခုကုိ အေျခခံထား ပါသည္။ ၎တုိ႔မွာ ခ်င္းေတာင္တန္းအက္ဥပေဒ ၁၈၉၆ (The Chin Hills Regulation – 1896) ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ ေသာနယ္ေျမ၊ ကခ်င္ေတာင္တန္းေဒသဥပေဒ (The Kachin Hill Tribes Regulation) ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ နယ္ ေျမ၊ ျပည္ေထာင္ စုရွမ္းျပည္အက္ဥပေဒ (Federated Shan States) ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာနယ္ေျမႏွင့္ The Gorvernment of Burma Act, 1935 ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာနယ္ေျမမ်ားမွ အမ်ဳိးသားကုိယ္စားလွယ္ႀကီးမ်ား သ ေဘာတူလက္ မွတ္ေရးထုိးကာ ဘုံအက်ဳိးစီးပြားကုိေမွ်ာ္ကုိး၍ အခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာပုိင္ႏုိင္ငံေတာ္ တည္ေထာင္ ျခင္းျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ျပည္နယ္မ်ားေပါင္း စုထားသည့္ ျပည္ေထာင္စု (Federal) စံနစ္ႏုိင္ငံေတာ္ အျဖစ္ ေပၚထြန္း လာပါသည္။
ပင္လုံစာခ်ဳပ္သည္ လြတ္လပ္ေရးမရမီ သေဘာတူလက္မွတ္ေရးထုိးထားေသာ စာခ်ဳပ္ျဖစ္သည့္ အ ေလွ်ာက္ စာခ်ဳပ္ပါအခ်က္အလက္မ်ားတြင္ လြတ္လပ္ေရး၊ တုိင္းေရးျပည္ေရးမ်ား ပါဝင္ေနပါသည္။ တုိင္းရင္းသား ေခါင္းေဆာင္မ်ား မွလည္း ပင္လုံညီလာခံသုိ႔ တက္ေရာက္ရန္ ႀကိဳတင္ျပင္ ဆင္မႈမ်ားျပဳၾကၿပီး၊ မိမိတုိ႔အမ်ဳိး သားမ်ား လုိအပ္ေသာအရာမ်ားကုိ အခ်က္အလက္ျဖင့္ တင္ျပေဆြးေႏြး ရန္ ႀကိဳတင္ျပဳစုလာခဲ့ၾကပါသည္။
ကခ်င္အမ်ဳိးသားကုိယ္စားလွယ္မ်ားသည္ 1st February 1947 ၌ ကြက္ခုိင္နယ္၊ နမ့္ဖက္ကာရြာ တြင္ ႀကိဳတင္ ညွိႏႈိင္းေဆြးေႏြးခဲ့ၾကၿပီး ေအာက္ပါလုိလားခ်က္မ်ားကုိ တညီတညြတ္တည္း ခ်မွတ္ခဲ့ပါသည္။
(၁) ကခ်င္အမ်ဳိးသားမ်ားဟာ ဗမာအမ်ဳိးသားေတြႏွင့္ တၿပိဳင္တည္းလြတ္လပ္ေရးရရန္။
(၂) ကခ်င္အမ်ဳိးသားမ်ားရဲ႕ဆႏၵနဲ႔အညီ ကခ်င္သီးျခားလြတ္လပ္တဲ့ ႏုိင္ငံထူေထာင္ရန္အတြက္ ကခ်င္အမ်ဳိး သားျပည္နယ္ ဖဲြ႔စည္းရန္။
(၃) လြတ္လပ္တဲ့ကခ်င္သီးျခားႏုိင္ငံထဲမွာ ဗန္းေမာ္နဲ႔ျမစ္ႀကီးနားခရုိင္မ်ား၊ ကခ်င္ေတာင္တန္းေဒသ မ်ားနဲ႔ ကသာၿမိဳ႕ရဲ႕ ေျမာက္ဘက္ ေျမျပန္႔ေဒသမ်ားပါဝင္ေစရန္။
(၄) ဗမာအမ်ဳိးသားမ်ားနဲ႔ ကခ်င္အမ်ဳိးမ်ား၊ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္လက္ခံႏုိင္တဲ့နယ္နမိတ္ ခ်က္ခ်င္း သတ္မွတ္ရန္။
(၅) နယ္နမိတ္သတ္မွတ္ၿပီးၿပီးျခင္း ျမန္မာျပည္ဘုရင္ခံလက္တြင္ရွိတဲ့ အခြင့္အာဏာမ်ား၊ ကခ်င္ အမ်ဳိးသားမ်ား လက္သုိ႔ေပး အပ္ရန္ႏွင့္ ျမန္မာျပည္ၾကားျဖတ္ အစုိးရအဖဲြ႔မွာ ကခ်င္အမ်ဳိးသား ဝန္ႀကီးတစ္ဦး ခန္႔အပ္ရန္။
(က) ယင္းကခ်င္ဝန္ႀကီးသည္ သီးျခားကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီးတာဝန္ ထမ္းရြက္ ရန္။
(ခ) ကခ်င္ဝန္ႀကီးမွ ႏုိင္ငံျခားေရးႏွင့္ဘ႑ာေရးကိစၥမ်ားတြင္ ပါဝင္ႏုိင္ရန္။
(ဂ) ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီးကုိ အႀကံေပးရန္အတြက္ ကခ်င္အမ်ဳိးသားတဦး ခန္႔ထားေပးရန္။
(၆) ကခ်င္သီးျခားျပည္နယ္သည္ ရွမ္းသီးျခားျပည္နယ္ႏွင့္အတူ ျမန္မာတႏုိင္ငံလုံးေစာလ်င္စြာ လြတ္လပ္ေရး ရရွိရန္ အတြက္ တုိင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္မွာ ခ်က္ခ်င္းပါဝင္ၾကရန္။
(၇) အထက္မွာ ေဖာ္ျပတဲ့အတုိင္း ျမန္မာအမ်ဳိးသားအားလုံး လြတ္လပ္ေရးရသည့္အခါ သီးျခား လြတ္လပ္သည့္ ကခ်င္ႏုိင္ငံအပါအဝင္ လြတ္လပ္သည့္ျမန္ မာျပည္ေထာင္ စု အစုိးရဖဲြ႔စည္းရန္။
(က) သီးျခားကခ်င္ႏုိင္ငံက ျပည္ေထာင္စုအတြင္း ပါဝင္မည္ မပါဝင္ဘူးဆုိသည့္ကိစၥကုိ သီးျခား ကခ်င္ႏုိင္ငံရဲ႕ ျပည္သူလူ ထုကသာ ဆုံးျဖတ္ရမည္။
(ခ) ျပည္ေထာင္စုဖဲြ႔စည္းၿပီးသည့္ေနာက္တြင္ ကခ်င္အမ်ဳိးသားမ်ားသည္ လြတ္လပ္စြာ ခဲြထြက္ခြင့္ ရွိရမည္။
(ဂ) ျမန္မာႏုိင္ငံဗဟုိအစုိးရက ကခ်င္ျပည္နယ္ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးႏွင့္ ဖံြ႔ၿဖိဳးတုိးတက္ေရး အတြက္ ဘ႑ာေရး အေထာက္ အပ့ံေပးရမည္။
(၈) အထက္ပါတညီတညြတ္တည္း ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားကုိ နယ္ျခားေဒသလူမ်ဳိးမ်ားအားလုံး၏ သေဘာတူညီမႈကုိ ရယူရန္။
ကခ်င္အမ်ဳိးသားကုိယ္စားလွယ္မ်ား ပင္လုံသုိ႔ေရာက္ရွိၿပီး၊ ရွမ္းအမ်ဳိးသားကုိယ္စားလွယ္မ်ားႏွင့္ 6th February 1947 မြန္းလဲြ ၂ နာရီ၌ ေဆြးေႏြးၿပီး ေအာက္ပါ အခ်က္အလက္မ်ားအား ကခ်င္၊ ရွမ္းေကာ္မီတီမွ ဆုံး ျဖတ္ခ်က္ခ်ခဲ့ပါသည္။
(၁) ဗမာတုိ႔ႏွင့္ အဆင့္အတန္းတူ၊ အခြင့္အေရးတူ၊ ရပုိင္ခြင့္တူ၊ ဒီမုိကေရစီက်က် ခံစားခြင့္ရွိရမည္။
(၂) အမႈေဆာင္ေကာ္မီတီတြင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ၾကေသာ ရွမ္းကုိယ္စားလွယ္ႏွင့္ ကခ်င္ကိုယ္စား လွယ္တုိ႔သည္ မိမိတုိ႔လူမ်ဳိးအသီးသီး၏ ျပည္တြင္းေရး ရာအားလုံး အတြက္ တာဝန္ယူေဆာင္ ရြက္ၾကရမည္။ ထုိ႔အျပင္ ကာကြယ္ ေရး၊ ႏုိင္ငံျခားေရး၊ မီးရထား၊ အေကာက္ေတာ္အစရွိေသာ အားလုံးႏွင့္ သက္ဆုိင္သည့္ကိစၥမ်ား အတြက္ အား လုံးစုေပါင္းတာဝန္ယူ ေဆာင္ရြက္ၾကရမည္။
(၃) ကခ်င္တုိ႔က သီးျခားကခ်င္ျပည္အလုိရွိေၾကာင္း ေတာင္းဆုိခ်က္ကုိဤေကာ္မီတီက ေထာက္ခံ သည္။
(၄) ဗမာျပည္အစုိးရႏွင့္ ၿဗိတိသွ်အစုိးရတုိ႔၏ (ေအာင္ဆန္းအက္တလီစာခ်ဳပ္) သေဘာတူညီ ခ်က္မ်ားသည္ ရွမ္း၊ ကခ်င္တုိ႔ႏွင့္ ပတ္သက္ျခင္းမရွိေစရ။
(၅) လြတ္လပ္ေရးရၿပီးသည့္ေနာက္ ျမန္မာ “ ျပည္ေထာင္စု ” မွ ကြ်ႏု္ပ္တုိ႔သေဘာက်သည့္ အခ်ိန္ တြင္ ခဲြထြက္ လုိကခဲြ ထြက္ခြင့္ ရွိေစမည္။
ထုိ႔ေနာက္ ခ်င္းအမ်ဳိးသားကုိယ္စားလွယ္အဖဲြ႔သည္ 6th February 1974 ၊ ညအခ်ိန္၌ ပင္လုံ သုိ႔ေရာက္ ရွိလာရာ ကခ်င္၊ ရွမ္း ပူးတဲြေကာ္မီတီဆုံးျဖတ္ခ်က္အား တင္ျပဖတ္ၾကား ခဲ့ၾကပါသည္။ ခ်င္းအမ်ဳိးသား ကုိယ္စားလွယ္အဖဲြ႔မွ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားကုိ ျဖည့္စြက္၍ ေထာက္ ခံၾကသျဖင့္ အားလုံးသေဘာတူလက္ ခံၾကကာ၊ ရွမ္း၊ ခ်င္း၊ ကခ်င္ ပူးတဲြေကာ္မီတီ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ အျဖစ္ ေဖာ္ျပၾကပါသည္။
(က) ဗဟုိအခြန္ေတာ္ေငြႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ရွမ္းတုိ႔ခံစားရေသာအခြင့္အေရးႏွင့္ ရပုိင္ခြင့္အားလုံး တုိ႔အတုိင္း ခ်င္းႏွင့္ ကခ်င္တုိ႔ကလည္း လူဦးေရအလုိက္ ခံစားခြင့္ရွိေစရမည္။
(ခ) ခ်င္းတုိ႔ေဒသတြင္ ဘ႑ာေရးမလုံေလာက္ရွိခဲ့ေသာ္ ျမန္မာျပည္အခြန္ေတာ္ဆက္ေငြမ်ားမွျဖည့္တင္း သုံးစဲြရ မည္။
(ဂ) ရွမ္း၊ ကခ်င္၊ ခ်င္းကိုယ္စားလွယ္မ်ားပါဝင္ေသာ ေတာင္တန္းသားမ်ား စည္းလုံး ညီညြတ္ေရး အဖဲြ႔ ဦးစီးအမႈ ေဆာင္ေကာင္စီတရပ္ကုိ ဖဲြ႔စည္းတည္ေထာင္ရမည္။ ၎အမႈေဆာင္ေကာင္စီ၌ ေတာင္တန္းသားမ်ားႏွင့္ စပ္ လ်ဥ္း၍ အဆုံးအျဖတ္ေပးႏုိင္ေသာ အာဏာအျပည့္အစုံရွိရမည္။
ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းအမွဴးျပဳေသာ ဗမာေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ အတူ ၿဗိတိသွ်အစုိးရ ကုိယ္စားလွယ္ မစၥတာေဘာ္ တြမ္လီတုိ႔သည္ 8th February 1947 တြင္ ပင္လုံသုိ႔ေရာက္ရွိလာခဲ့ရာ ဗမာျပည္ပ ႏွင့္ နယ္စပ္ေဒသ ပူးေပါင္းေရးျပ သာနာမွာ အထူးတလည္ေဆြးေႏြးရန္မလုိပဲ ၿပီးစီးသေလာက္ျဖစ္ သြားပါသည္။
ပင္လုံညီလာခံႀကီးစတင္က်င္းပေန႔ 10th February 1947 ေန႔တြင္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ ရွမ္း၊ ကခ်င္၊ ခ်င္းအမ်ဳိးသားေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား၏ သေဘာတူညီဆုံးျဖတ္ခ်က္ (၅) ခ်က္အေပၚ ေအာက္ပါအတုိင္း ျပန္လည္ေဆြးေႏြးရွင္းလင္းတင္ျပသြားပါသည္။
(၁) ဆုံးျဖတ္ခ်က္ (၁) ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဗမာတုိ႔ႏွင့္ အဆင့္အတန္းတူ၊ အခြင့္အလမ္းတူ၊ ရပုိင္ခြင့္ တူ၊ ဒီမုိကေရ စီက်က် ခံစားခြင့္ရွိေစရမည္ဆုိသည့္အခ်က္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ အဆင့္အတန္းခဲြျခားျခင္းမရွိေစရန္ႏွင့္ အားလုံးတန္းတူ ရည္တူခံစားခြင့္ရရွိေစရန္ အစည္းအ ေဝးႀကီးတြင္ အာမခံခ်က္ေပး ေၾကာင္းေျပာၾကားရာ ကုိယ္စား လွယ္မ်ားက တခဲနက္ၾသဘာေပးၾကသည္။
(၂) ဆုံးျဖတ္ခ်က္ (၂) ႏွင့္ ပတ္သက္၍ မူအားျဖင့္လက္ခံၿပီး အထူးေျပာဆုိစရာ မရွိေၾကာင္း ေျပာ ၾကားသည္။ ကုိယ္စား လွယ္အားလုံးကလည္း ထပ္မံေဆြးေႏြးၾကျခင္းမရွိေခ်။
(၃) ဆုံးျဖတ္ခ်က္ (၃) ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ကခ်င္ေတာင္တန္းေဒသတြင္ အက်ဳံးမဝင္သည့္ ျမစ္ႀကီးနား၊ ဗန္းေမာ္ ခရုိင္ႏွင့္ ကသာေျမျပန္႔ေဒသမ်ားမပါဘဲ ကခ်င္ျပည္ ဟု ျပည္နယ္ တခုအျဖစ္ ရပ္တည္ႏုိင္ လိမ့္မည္ဟု မိမိမယုံ ၾကည္ေၾကာင္း၊ သုိ႔ေသာ္ မိမိအေနျဖင့္ လုပ္ပုိင္ခြင့္မရွိေသာ္လည္း ကခ်င္လူ မ်ဳိးမ်ားလုိလားေတာင့္ တလ်က္ရွိ သည့္ ကခ်င္ျပည္နယ္ျဖစ္ လာေရးကုိ ေလးစား၍ မူအားျဖင့္ မိမိေထာက္ခံေၾကာင္း၊ ယင္းကိစၥကုိလည္း ရက္ သတၱပတ္အနည္းငယ္ အတြင္း ရန္ကုန္၌ က်င္းပမည့္ ဖဆပလညီလာခံတြင္ မိမိကုိယ္တုိင္အဆုိတင္းသြင္း မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကား ရာကုိယ္စား လွယ္မ်ားက တခဲနက္ၾသဘာေပးၾကသည္။
(၄) ဆုံးျဖတ္ခ်က္ (၄) ႏွင့္ပတ္သက္၍ ေအာင္ဆန္းအက္တလီစာခ်ဳပ္ကုိ လက္ခံျခင္းမျပဳ ဟူေသာကိစၥမွာ ယခု ေဆြးေႏြးေနသည့္ကိစၥႏွင့္ စပ္ဆုိင္ျခင္းမရွိသျဖင့္ ေဝဖန္ေဆြးေႏြးရန္ မလုိေၾကာင္း ေျပာၾကားသြားသည္။
(၅) ဆုံးျဖတ္ခ်က္ (၅) ခဲြထြက္ခြင့္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက မူအားျဖင့္လက္ခံၿပီး ဤအစည္းအ ေဝးက ဆုံးျဖတ္ႏုိင္မည္မဟုတ္ေၾကာင္း၊ တုိင္းျပဳျပည္ျပဳ တြင္ တင္သြင္း၍ ဆုံးျဖတ္ရ မည့္ကိစၥျဖစ္ေၾကာင္းတင္ျပ ရာ အမ်ားလက္ခံၾကသည္။ ေနာင္တြင္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ ခဲြထြက္ခြင့္သည္ တုိင္းရင္းသား လူနည္းစု အခြင့္အေရးျဖစ္ၿပီး မခဲြထြက္ခ်င္ေအာင္ ဗမာလူမ်ဳိးႀကီးက လုပ္ျပရမည္ဟု ေျပာဆုိလာသည္အထိ ခဲြထြက္ခြင့္ ကိစၥကုိ အမ်ဳိးသားေသြး စည္းညီညြတ္ေရး အတြက္ အေလးေပးထားေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။
တုိင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္မ်ားဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္တင္ျပေသာ အရာမ်ားအားအေခ်ာ ကုိင္တင္ျပ မႈ ျပဳ၍ အတည္ျပဳ ၿပီးသည့္ အျပင္ ျမန္မာဘုရင္ခံ၏ အမႈေဆာင္ေကာင္စီ မွ အဖဲြ႔ဝင္အခ်ဳိ႕ႏွင့္ စပ္ဖမ်ားအားလုံး တုိ႔အျပင္ ရွမ္းျပည္ နယ္မ်ား၊ ကခ်င္ေတာင္တန္းေဒသမ်ားႏွင့္ ခ်င္းေတာင္ တန္းေဒသတုိ႔မွ ကုိယ္စားလွယ္ မ်ားတက္ေရာက္ ၾကေသာ ပင္လုံၿမိဳ႕ တြင္က်င္း ပသည့္အစည္း အေဝးတြင္ ၾကားျဖတ္ျမန္မာအစုိးရႏွင့္ ခ်က္ခ်င္းပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းအားျဖင့္ ရွမ္း၊ ကခ်င္ႏွင့္ ခ်င္းတုိ႔ သည္ လြတ္လပ္ေရးကုိပုိမုိ၍ လွ်င္ျမန္စြာ ရရွိလိမ့္မည္ဟု အစည္းအ ေဝးတက္ေရာက္ သူအဖဲြ႔ဝင္တုိ႔သည္ ကန္႔ကြက္ သူမရွိပဲေအာက္ပါအတုိင္းသေဘာ တူညီၾကေလသည္။
(၁) ေတာင္တန္းသားမ်ားစည္းလုံးညီညြတ္ေရးအဖဲြ႔ (တ- စ- ည- ဖ) ၏ ႀကိဳးကုိင္အဖဲြ႔ကုိယ္စား လွယ္မ်ားက ေထာက္ခံခ်က္ အရ၊ ေတာင္တန္းသားမ်ား၏ ကုိယ္စားလွယ္တဦးကုိ ဘုရင္ခံ ကေရြးခ်ယ္၍ နယ္စပ္ေဒသမ်ား ကိစၥႏွင့္ပတ္သက္၍ ေဆာင္ရြက္ရန္အတြက္ ဘုရင္ခံ၏အတုိင္ ပင္ခံပုဂၢိဳလ္အျဖစ္ ခန္႔ထားရမည္။
(၂) ဤအတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ကုိ ဘုရင္ခံ၏အမႈေဆာင္ေကာင္စီတြင္ ဌာနလက္ကုိင္မရွိ၊ ေကာင္စီဝင္ တဦးအျဖစ္ ခန္႔ ထား၍ ကာကြယ္ေရးႏွင့္ ျပည္ပကိစၥရပ္မ်ားတြင္ ထုံးနည္းဥပေဒအရ အမႈေဆာင္ေကာင္စီ၏ အာဏာလက္ ေအာက္သုိ႔ ေရာက္ရွိသည့္နည္းတူ နယ္စပ္ေဒသကိစၥမ်ား ကုိလည္း အမႈေဆာင္ေကာင္စီ၏ အာဏာလက္ ေအာက္သုိ႔ ေရာက္ရွိေစ ရမည္။ ဤနည္းလမ္းမ်ား အတုိင္း နယ္စပ္ေဒသဆုိင္ရာ အတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္အား အုပ္ ခ်ဳပ္ခြင့္အာဏာကုိ ေပးအပ္ရမည္။
(၃) အဆုိပါအတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ကုိ ၎ႏွင့္လူမ်ဳိးခ်င္းမတူေသာ ဒုတိယအတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ႏွစ္ဦးက ကူညီေစရ မည္။ ေရွးဦးစြာ ဒုတိယအတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ႏွစ္ဦးတုိ႔သည္ ၎တုိ႔အသီးသီးသက္ဆုိင္ သည့္နယ္မ်ား၏ ကိစၥရပ္မ်ား ကုိ ေဆာင္ရြက္ရန္ျဖစ္၍၊ အတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္မွာ အျခားနယ္စပ္ေဒသ အားလုံးတုိ႔၏ ကိစၥရပ္မ်ား ကုိ ေဆာင္ရြက္ ေစရန္ ျဖစ္သည္။
(၄) အတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္သည္ အမႈေဆာင္ေကာင္စီတြင္ အဖဲြ႔ဝင္လူႀကီးအေနျဖင့္ နယ္စပ္ေဒသ မ်ား၏ တဦး တည္း ေသာကုိယ္စားလွယ္အျဖစ္ ပါဝင္ရမည္ျဖစ္ေသာ္ လည္း၊ ဒုတိယအတုိင္ပင္ခံ ပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ နယ္စပ္ေဒ သမ်ားႏွင့္ သက္ဆုိင္ရာကိစၥရပ္မ်ားကုိ ေဆြးေႏြးၾကသည့္အခါ အမႈေဆာင္ေကာင္စီတြင္ တက္ေရာက္ႏုိင္ခြင့္ရွိေစ ရမည္။
(၅) အထက္တြင္ သေဘာတူညီသည့္အတုိင္း၊ ဘုရင္ခံ၏အမႈေဆာင္ေကာင္စီကုိ တုိးခ်ဲ႕ မည္ ျဖစ္ေသာ္လည္း၊ နယ္စပ္ ေဒသမ်ား၏ နယ္တြင္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ ယခုခံစားေနရေသာ ကုိယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကုိ မည္သည့္နည္း ႏွင့္မဆုိ တစုံတရာလက္လႊတ္ေစရန္ အဆုိပါေကာင္စီ က ျပဳလုပ္ျခင္းမရွိေစရ။ နယ္စပ္ေဒသမ်ားအတြက္ နယ္ တြင္းအုပ္ခ်ဳပ္ ေရးတြင္ ကုိယ္ပုိင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရာခုိင္ႏႈန္းအျပည့္ရွိေစရမည္ဟူေသာမူကုိ သေဘာတူညီၾကသည္။
(၆) ပူးေပါင္းထားၿပီးသည့္ ျမန္မာျပည္အတြင္း သီးသန္႔ကခ်င္ျပည္နယ္တခု နယ္နိမိတ္သတ္မွတ္၍ တည္ ေထာင္ရန္ျပ သာနာမွာ တုိင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္က ဆုံးျဖတ္ရန္ျဖစ္ေသာ္လည္း ဤကဲ့သုိ႔ သီးျခားျပည္နယ္ တ ခုထားရွိသင့္ေၾကာင္းကုိ သေဘာတူညီၾကသည္။ ဤရည္ရြယ္ခ်က္ ထေျမာက္ေစရန္အလုိ႔ငွာ ပဌၥမေျခလွမ္းအ ေနျဖင့္ ၁၉၃၅ ခုႏွစ္၊ ျမန္မာ ႏုိင္ငံေတာ္အစုိးရ အက္ဥပေဒ အရ၊ ေနာက္ဆက္တဲြစာရင္းပါ အပုိင္း ၂ ေဒသမ်ားကဲ့ သုိ႔ ျမစ္ႀကီးနားႏွင့္ ဗန္းေမာ္ခရုိင္ တုိ႔၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ နယ္စပ္ေဒသအတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ ဒုတိယအတုိင္ပင္ခံ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ အား ေဆြးေႏြးတုိင္ပင္ရမည္။
(၇) နယ္စပ္ေဒသမ်ား၏ နယ္သူနယ္သားတုိ႔သည္ ဒီမုိကေရစီႏုိင္ငံမ်ားတြင္ အေျခခံမ်ားအျဖစ္ အသိမွတ္ျပဳ ထားၿပီးေသာ အခြင့္အေရးမ်ားတုိ႔ကုိ ခံစားပုိင္ ခြင့္ရွိေစရမည္။
(၈) ဤစာခ်ဳပ္တြင္ သေဘာတူညီၾကသည့္အစီအစဥ္မွာ ပေဒသရာဇ္ရွမ္းျပည္နယ္စုတြင္ ယခုအပ္ ႏွင္းထားၿပီး ေသာ ဘ႑ာေရးႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ကုိယ္ပုိင္အုပ္ ခ်ဳပ္ေရးကုိ ထိခုိက္ျခင္းမရွိေစရန္။
(၉) ဤစာခ်ဳပ္တြင္ သေဘာတူညီၾကသည့္အစီအစဥ္တုိ႔မွာ ျမန္မာျပည္အခြန္ေတာ္ေငြမ်ားမွ ကခ်င္ေတာင္တန္း နယ္ မ်ားႏွင့္ ခ်င္းေတာင္တန္းနယ္မ်ားက ရသင့္ရ ထုိက္ေသာ ဘ႑ာေရး အကူအညီကုိ ထိခုိက္ျခင္းမရွိေစရ။ ျမန္မာျပည္ႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ေျမစု၏ ဘ႑ာေရးအစီစဥ္ မ်ာကဲ့သုိ႔ ကခ်င္ေတာင္တန္းႏွင့္ ခ်င္းေတာင္တန္းမ်ားတုိ႔ အတြက္ အလားတူ အစီအစဥ္မ်ားကုိ ထားရွိက်င့္သုံးရန္ ျဖစ္ႏုိင္မည္ မျဖစ္ႏိုင္မည္ကုိ ဘုရင္ခံ၏ အမႈေဆာင္ ေကာင္စီက၊ နယ္စပ္ေဒသ မ်ား၏ အတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ ဒုတိယအတုိင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္တုိ႔ႏွင့္အတူ စစ္ေဆးၾကည့္ရႈရ မည္။
ပင္လုံစာခ်ဳပ္ႏွင့္ ပင္လုံစိတ္ဓါတ္ပဋိညာဥ္မ်ားသည္ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားအတြက္ စစ္မွန္ေသာ အမ်ဳိးသားေသြး စည္းေရးအင္အားကုိ တည္ေဆာက္ေပးႏုိင္သျဖင့္ ဗမာျပည္ႏွင့္ ရွမ္းျပည္၊ ကခ်င္ျပည္၊ ခ်င္းျပည္စသည့္ ေတာင္တန္း ေဒသနယ္ေျမမ်ားတၿပိဳင္တည္း လြတ္လပ္ေရးကုိ လည္း အမိအရ ဆြတ္ခူးေပးႏုိင္ခဲ့ေပသည္။
ပင္လုံစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆုိၿပီးသည့္ေနာက္ပုိင္းတြင္ ဗမာျပည္မႏွင့္ ေတာင္တန္းေဒသ နယ္ေျမမ်ား သည္ ႏုိင္ငံ တခုတည္း အျဖစ္ ပူးေပါင္းထားျခင္းမရွိေသးေပ။ သုိ႔ေသာ္ လည္း တုိင္းျပဳျပည္ျပဳ လုပ္ငန္း မ်ားႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု တည္ေထာင္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားကုိ တုိင္ပင္ေဆြးေႏြးၾကၿပီး၊ အတူတကြ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ သြားၾက မည္ ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ ဆန္းႏွင့္ တုိင္းရင္း သားေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ပင္လုံစာခ်ဳပ္ပဋိညာဥ္မ်ား၊ ပင္လုံစာ ခ်ဳပ္ႏွင့္ ဆက္စပ္ သည့္စာခ်ဳပ္တြင္ ေဖာ္ျပမထားသည့္သေဘာတူညီခ်က္မ်ား၊ ပင္လုံစာခ်ဳပ္ႏွင့္ ဆက္စပ္ သည့္ စာခ်ဳပ္တြင္ ေဖာ္ျပ မထားသည့္သေဘာ တူညီ ခ်က္မ်ား၊ ေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားအားလုံးကုိ ပင္လုံစိတ္ဓါတ္ကပင္ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးအားလုံး အမ်ဳိးသားေသြးစည္းညီ ညြတ္ေရးကုိ အခုိင္အမာတည္ေဆာက္ ႏုိင္ၾကၿပီး လြတ္လပ္ ေရးကုိလည္း တၿပိဳင္တည္းဆြတ္ခူးႏုိင္ဘုိ႔ အမိအရတြန္းပုိ႔ႏုိင္ ခဲ့ေပသည္။
19th April, 1947 ေမၿမိဳ႕၌ ေတာင္တန္းသားမ်ားစည္းလုံးညီညြတ္ေရးဦးစီးအဖဲြ႔တည္ခင္းေသာ ညစာ၌ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္းတက္ေရာက္ကာ “ ပင္လုံတြင္ ေပးခဲ့ေသာ ကတိအတုိင္း ဆက္ လက္ေဆာင္ရြက္မည္ကုိ ယုံ ၾကည္ေစလုိ ေၾကာင္း၊ (၁၀) ႏွစ္ အခ်ိန္ေပးေစလုိေၾကာင္း၊ ထုိ (၁၀) ႏွစ္ အတြင္း ေတာင္တန္းေဒသမ်ားေက်နပ္ မႈရွိလာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ၾကမည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ လြတ္လပ္ေရးရလွ်င္ ရွမ္းေခါင္းေဆာင္အား သမၼတတင္ေျမွာက္ ၍ ကရင္အမ်ဳိး သားအား စစ္ေသနာပတိခန္႔ထားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေတာင္တန္းေဒသေခါင္းေဆာင္မ်ားအား ဝန္ ႀကီးမ်ား အျဖစ္လည္း တင္ေျမွာက္ မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ” စသျဖင့္ ျပြက္ၾကားခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ တုိင္းရင္းသားမ်ား ပုိမုိ စည္းလုံးမိၾကသည္ဟု ဆုိၾကပါ သည္။ 20th, 21th, April 1947 တြင္ ခ်င္းကုိယ္စား လွယ္မ်ား တင္သြင္းေသာ အ ခ်က္မ်ားတြင္၊ (၁) ျပည္ေထာင္စု (Federal) အသြင္ျဖင့္ ပူးေပါင္းျခင္း ျဖစ္ရမည္။ (၂) အခ်ိန္မေရြးခဲြထြက္ႏုိင္ခြင့္ ရွိရမည္ဟူေသာ အခ်က္မ်ားလည္း ပါဝင္ပါသည္။
14th November, 1946 တြင္ ဘုရင္ခံထံ၌ ရွမ္းေစာ္ဘြားမ်ားေပးပုိ႔ေသာ စာတြင္လည္း “ဗမာျပည္ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုစံနစ္အရ ေပါင္းမည္။ သုိ႔ရာတြင္ –
(၁) ရွမ္းျပည္ကုိယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ေပးရမည္။
(၂) အခြင့္အေရးအဆင့္အတန္း တူရမည္။
(၃) ခဲြထြက္လုိသည့္အခ်ိန္ ခဲြထြက္ခြင့္ ရွိရမည္ ဟု ပါရွိခဲ့ပါသည္။
ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ တုိင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ အေျမာ္အျမင္ႀကီးမားစြာ ေဆြးေႏြး တုိင္ပင္ၾကၿပီး၊ 1947, February, 12th ၌ ခ်ဳပ္ဆုိခဲ့ေသာ ပင္လုံစာခ်ဳပ္၏ ပင္လုံစိတ္ဓါတ္ အဓိက အႏွစ္သာရအ ခ်က္မွာ –
(၁) သီးျခားစီတည္ရွိေသာ ဗမာျပည္မနယ္ေျမ၊ ရွမ္းျပည္နယ္ေျမ၊ ကခ်င္ေတာင္တန္းနယ္ေျမ၊ ခ်င္းေတာင္တန္း နယ္ေျမ (၄) ခု တၿပိဳင္တည္း လြတ္လပ္ေရး ရယူရန္ႏွင့္
(၂) တုိင္းရင္းသားနယ္ေျမမ်ား တန္းတူရည္တူ ကုိယ္ပုိင္ျပဌာန္းခြင့္၊ ကုိယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္၊ အျပည့္ အဝရွိၿပီး စစ္ မွန္ေသာဒီမုိကေရစီဖယ္ ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု တည္ေထာင္ေရး အေျခခံအခ်က္ ႏွစ္ ခ်က္ပင္ ျဖစ္သည္။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ေမလအတြင္း က်င္းပေသာဖဆပလညီလာခံတြင္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက ဗဟုိႀကိဳး ကုိင္ ပင္မျပည္ေထာင္စု (Unitary State) ဖဲြ႔စည္းရန္ မသင့္ဟုအတိ အလင္းေျပာဆုိခဲ့သည္။ သုိ႔ရာ တြင္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္းက်ဆုံးၿပီးသည့္ေနာက္ပုိင္းတြင္ ေမ့ေလွ်ာ့ပစ္ၾကသည္။
ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက်ဆုံးၿပီးေနာက္ပုိင္း ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးသမုိင္းလမ္းေၾကာင္းတေလွ်ာက္သည္ အထူး ေျပာစရာရွိမည္ မထင္ပါ။ ဦးႏုဦးေဆာင္ေသာ ဖဆပလ အစုိးရ သည္ ၁၉၄၇ ပင္လုံစာခ်ဳပ္ကုိ အေျခခံသည္ဟု ဆုိေသာ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကုိ ဦးခ်န္ထြန္းဦးေဆာင္၍ ေရးဆဲြခဲ့ပါသည္။ ၎ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒသည္ ပင္လုံစာခ်ဳပ္ပါ အခ်က္အလက္မ်ားအား လုိတမ်ဳိး၊ မလုိတမ်ဳိး အဓိပါယ္ဖြင့္ဆုိ၍ ေရးဆဲြထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဦးခ်န္ထြန္းဦးကုိယ္တုိင္ကပင္ “ က်ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ အေျခခံ ဥပေဒဟာ သေဘာတရားအားျဖင့္ ျပည္ေထာင္စုစံနစ္ (Federal Form) ျဖစ္ေပမဲ့ လက္ေတြ႔ တြင္ တျပည္ေထာင္စံနစ္ျဖစ္ပါတယ္ ” ဟု ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆုိေၾကာင္း ရန္ကုန္ တကၠသုိလ္ ရာဇဝင္ပါေမာကၡေဟာင္း မစၥတာတင္ ကားက သူ၏ “ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ ” စာအုပ္ တြင္ ဤကဲ့သုိ႔ေဖာ္ျပထားပါသည္။ (The Constitutional Adviser, Chan Htoon, observed much later that “ Our Constitution, though in theory federal, is in practice unitary ” )( The Union of Burma by Hugh Tinker. Page 30)
သုိ႔ရာတြင္ တုိင္းရင္းသားမ်ားအၿမဲတမ္းအမ်ဳိးသားလုံၿခံဳေရးအတြက္ ဆဲြကုိင္လာခဲ့ေသာ ခဲြထြက္ ခြင့္ ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ပစ္ပယ္ျခင္းမျပဳႏုိင္ခဲ့ပါ။ ၁၉၄၇ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံ ဥပေဒ အခန္း (၁၀) တြင္ ခဲြထြက္ပုိင္ခြင့္ႏွင့္ အခန္း (၁၁) တြင္ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒေရးဆဲြပုိင္ခြင့္ရွိေၾကာင္း အတိ အလင္း ျပဌာန္းထားသည္။ အကယ္၍ ျပည္နယ္ မ်ားသည္ ခဲြထြက္ခြင့္ေတာင္း လာပါက ႏုိင္ငံေတာ္ သမၼတ၊ ႏုိင္ငံေတာ္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္သည္ပင္လွ်င္ ပယ္ခ်ပုိင္ခြင့္မရွိ ေပ။ ျပည္နယ္တုိင္း ရင္း သားေခါင္းေဆာင္ မ်ားသည္ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္၊ ျပည္တြင္းစစ္ျပင္းထန္စဥ္က ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏု၏ စစ္တပ္အင္အားသည္ တပ္ရင္းတစ္ရင္းႏွင့္ တဝက္သာက်န္ရွိၿပီး၊ ၁၂ မုိင္အစုိးရ ဟုေခၚတြင္ခံရ သည့္အခ်ိန္တြင္ ပင္ ကခ်င္၊ ကယား၊ ရွမ္း၊ ခ်င္း၊ ျပည္နယ္ေခါင္းေဆာင္မ်ား သည္ ျပည္ေထာင္စု အစုိးရႏွင့္ လက္ခ်င္း ယွက္ၿပီး မိမိတုိ႔တြင္ရွိေသာ အင္အားတပ္ရင္း (၈) ရင္း ျဖည့္တင္း ၿပီး ျပည္ေထာင္စုကုိ ဖက္တြယ္ စုေပါင္းကာကြယ္ႏုိင္ ခဲ့ၾကသည္။ ျပည္နယ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ဖဲြ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒ အခန္း (၁၀) တြင္ ခဲြထြက္ခြင့္ျပ ဌာန္းထားေသာ္လည္း ခဲြထြက္ခြင့္ တႀကိမ္တခါမွ် ေတာင္း ခံတင္ျပျခင္း အသုံးမျပဳခဲ့ေပ။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ တုိင္းရင္း သားေခါင္းေဆာင္မ်ားခ်မွတ္ေသာ ပင္လုံစိတ္ ဓါတ္ပါရွိ သည့္အတုိင္း တုိင္းရင္းသားမ်ား တန္းတူ ရည္တူ စစ္မွန္ေသာျပည္ေထာင္ စု ျပန္လည္ တည္ေထာင္လုိျခင္းသည္ ဥပေဒ ေဘာင္ အတြင္း ေဆာင္ရြက္ျခင္းပင္ ျဖစ္ သည္။
၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၂ ရက္ေန႔၊ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္းအာဏာသိမ္းခဲ့စဥ္က သမၼတႀကီးမန္းဝင္းေမာင္၊ ဝန္ ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏု၊ ဝန္ႀကီးအမ်ားအျပားအပါအဝင္ စုစုေပါင္း (၅၁) ဦး ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းခဲ့သည္။ ရွမ္းျပည္လြတ္လပ္ ေရးအဖဲြ႔ (ရပလ) လူငယ္မ်ားကုိပင္ ခ်မ္းသာမေပးပဲ အားလုံးဖမ္းဆီးခဲ့သည္။ စစ္တပ္အာဏာသိမ္းသည့္ မတ္ လ (၂) ရက္၊ နံနက္ (၄) နာရီအခ်ိန္တြင္ စစ္တပ္သည္ သမၼတေဟာင္းေညာင္ေရႊေစာ္ဘြားႀကီး စစ္ေရႊသုိက္ ေနထုိင္ သည့္ ေနအိမ္ၿခံဝင္းကုိ ေဖာက္ဝင္ၿပီး၊ ေလးဘက္ေလးတန္မွ ပစ္ခတ္ သျဖင့္ ေစာ္ဘြားႀကီးသားေတာ္၊ သားလတ္ စစ္မီမီ (၁၇) ႏွစ္အရြယ္ပင္ က်ဆုံးခဲ့ရရွာသည္။ ဗုိလ္ေနဝင္းလက္ထက္ကာလတြင္ ဖက္ဒရယ္သည္ ခဲြထြက္ေရး၊ တုိင္းျပည္ၿဖိဳခဲြေရးျဖစ္ေၾကာင္း၊ မဟုတ္မမွန္ဝါဒျဖန္႔ခ်ီျခင္းလုပ္ရပ္ႏွင့္ တုိင္းရင္းသားနယ္ေျမမ်ားတြင္ စစ္တပ္ကမတရားႏွိပ္စက္၊ လုယက္ဖ်က္ဆီး၊ သတ္ျဖတ္မုဒိန္းက်င့္ျခင္းလုပ္ရပ္ေၾကာင့္ ဗမာတုိင္း ရင္းသားအမ်ားစုႏွင့္ အျခားလူမ်ဳိးစုမ်ားအၾကား စည္းလုံးညီညြတ္ ေရးပ်က္ျပားရန္ သပ္သွ်ဳိၿဖိဳခဲြႏုိင္ ခဲ့သည္။
ဗုိလ္ေနဝင္းဦးေဆာင္ေသာ မဆလတပါတီအာဏာရွင္စစ္အုပ္စုသည္ ျပည္သူတရပ္လုံးအေပၚ ဖိႏွိပ္ ကြ်န္ျပဳႏိုင္ ရန္အတြက္ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္တြင္ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံ ဥပေဒကုိ ၎တုိ႔စိတ္ႀကိဳက္ေရး ဆဲြျပဌာန္းလုိက္သည္။ ယင္းဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံ ဥပေဒသည္ တျပည္ေထာင္စံနစ္ျဖစ္သည့္အျပင္ တပါတီအာဏာရွင္စံနစ္ လည္းျဖစ္ သျဖင့္ တုိင္းရင္း သားလူမ်ဳိးမ်ား မူလအေျခခံရပုိင္ခြင့္ အခြင့္ အေရး မ်ားသာမက ဒီမုိကေရစီအေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးဟူသ မွ်လည္း လုံးဝဆိတ္သုန္းသြားခဲ့ သည္။
မဆလတပါတီအာဏာရွင္စံနစ္အုပ္စုိးသည့္ ၂၆ ႏွစ္ၾကာ ျပည္သူတရပ္လုံးအေပၚ ႏုိင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးစ သည့္ ဒီမုိကေရစီအေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးမ်ား နည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ဖိႏွိပ္ထိန္း ခ်ဳပ္ထားေသာ္လည္း ႏုိင္ငံ ေရးအသိအျမင္ ႏုိးၾကားၾကသည့္ ရဟန္းသံဃာမ်ား၊ ႏုိင္ငံေရးသမား မ်ား၊ ေက်ာင္းသားလူငယ္မ်ား၊ အလုပ္သမားႏွင့္ ျပည္သူလူထုမ်ား အခ်ဳိ႕တုိ႔သည္ ဒီမုိကေရစီ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးအတြက္ အာဏာရွင္စံနစ္ကုိအႀကိမ္ ႀကိမ္ဆန္႔က်င္ ဆႏၵျပတုိက္ပဲြ ဝင္ခဲ့ၾကသည္။
(၁) ၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊ ဇူလုိင္လ (၇) ရက္ တကၠသုိလ္ေက်ာင္းသားသပိတ္။ (စစ္အာဏာရွင္က ၿငိမ္းခ်မ္း စြာဆႏၵ ျပေသာ ေက်ာင္းသား/ သူမ်ားကုိ ပစ္သတ္သျဖင့္ ရာႏွင့္ခ်ီၿပီး ေသဆုံးသြား သည္။ ေက်ာင္း သားသမဂၢအ ေဆာက္အဦးကုိ ၿဖိဳခဲြဖ်က္ဆီးလုိက္သည္။ အမ်ားအျပား ဖမ္းဆီးေထာင္ ခ်ျခင္း ခံရ သည္။)
(၂) ၁၉၆၃ ခုႏွစ္၊ ဗကပ (၅) ခရုိင္ႏွင့္ ကရင္အမ်ဳိးသားအစည္းအရုံး (၁) ခရုိင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆႏၵျပပဲြ (အမ်ား အျပား ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ျခင္းခံၾကရသည္။)
(၃) ၁၉၆၅ ခုႏွစ္၊ ေက်ာင္းသားပဲြ အဓိကရုဏ္း။
(၄) ၁၉၆၇ ခုႏွစ္၊ ဇူလုိင္ တရုတ္ – ဗမာ အေရးအခင္း။
(၅) ၁၉၆၇ ခုႏွစ္၊ ရခုိင္ျပည္စစ္ေတြၿမိဳ႕ဆန္လုပဲြျပသာနာ (စစ္တပ္မွ ပစ္ခတ္သျဖင့္ ရခုိင္အမ်ဳိးသား မ်ား အမ်ား အျပားေသဆုံးသြားသည္။ မဆလစစ္အုပ္စုသည္ ဆန္ျပတ္လပ္သည့္ျပသာနာ ကုိ ျပည္သူ လူထုအာရုံေျပာင္း လဲေအာင္ တရုတ္ – ဗမာအေရးအခင္းတရပ္ ဖန္တီးလိုက္သည္။)
(၆) ၁၉၆၉ ခုႏွစ္၊ အာရွကြ်န္းဆြယ္အားကစားဆႏၵျပပဲြ။ (အမ်ားအျပား ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ျခင္း ခံရသည္။)
(၇) ၁၉၇၀ ခုႏွစ္၊ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ ေရႊရတုလႈပ္ရွားမႈ။
(၈) ၁၉၇၂ ခုႏွစ္၊ ဂုံနီအိတ္စက္ရုံအလုပ္သမားႏွင့္ အင္းစိန္မီးရထားစက္ရုံအလုပ္သမားသပိတ္။ (အမ်ားအျပား အလုပ္ထုတ္ပယ္ျခင္း၊ ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ျခင္းခံရသည္။ )
(၉) ၁၉၇၄ ခုႏွစ္၊ ဧၿပီကမာရြက္ဂါတ္တဲ မီးရႈိ႕မႈ။
(၁၀) ၁၉၇၄ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၆ ရက္၊ အလုပ္သမားသပိတ္။ (အမ်ားအျပား အလုပ္ထုတ္ပယ္ျခင္း၊ ဖမ္းဆီးျခင္း ခံရသည္။)
(၁၁) ၁၉၇၄ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ ဦးသန္႔အေရးအခင္း။ (ေသနတ္အသံ မမည္ေစရဟုေျပာၿပီး စစ္တပ္က ေက်ာင္း သားလူငယ္မ်ားကုိ ဘက္နက္ျဖင့္ထုိးသတ္ခဲ့သည္။ အမ်ားအျပား ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ျခင္း ခံၾကရသည္။ ယင္းအ ခ်ိန္ ခ်င္းအမ်ဳိးသားေက်ာင္းသားလူငယ္မ်ား၊ ႏုိင္ငံေရး လႈပ္ရွားမႈတြင္ ပုိမုိစုစည္းမိၾကသည္။)
(၁၂) ၁၉၇၅ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ အလုပ္သမားႏွင့္ ေက်ာင္းသားေရႊတိဂုံသပိတ္။ (အမ်ားအျပားေက်ာင္း ထုတ္ျခင္း၊ အ လုပ္ထုတ္ပယ္ျခင္း၊ ဖမ္းဆီးျခင္းခံရသည္။)
(၁၃) ၁၉၇၆ ခုႏွစ္၊ မတ္လ ၂၃ ရက္၊ သခင္ကုိယ္ေတာ္မႈိင္း မႈိင္းရာျပည့္ေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈ။
(၁၄) ၁၉၇၆ ခုႏွစ္၊ မတ္လ ဗုိလ္ႀကီးအုန္းေက်ာ္ျမင့္ လႈပ္ရွားမႈ။
(၁၅) မန္းေငြေအာင္၊ မန္းဒါဝိတ္လႈပ္ရွားမႈ။
(၁၆) ၁၉၈၃ ခုႏွစ္၊ ဒုတိယေျမာက္ မန္းေငြေအာင္လႈပ္ရွားမႈ။
(၁၇) ၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ ျပည္လုံးကြ်တ္ ဒီမုိကေရစီအေရးေတာ္ပုံႀကီးစသည့္ ဒီမုိကေရစီတုိက္ပဲြမ်ား အသီးသီးေပၚ ေပါက္ခဲ့သည္။ (ႏုိင္ငံအႏွံ႔အျပား ပစ္သတ္ျခင္းခံ ရသျဖင့္ ေထာင္ႏွင့္ခ်ီၿပီး ေသဆုံး ခဲ့ၾကသည္။ ေသာင္းႏွင့္ ခ်ီၿပီး လြတ္ေျမာက္နယ္ေျမႏွင့္ ႏုိင္ငံတကာ သုိ႔ ေရာက္ရွိသြားၾက သည္။ ေထာင္ႏွင့္ခ်ီၿပီး ဖမ္းဆီး ခ်ဳပ္ေႏွာင္ေထာင္ ခ် ျခင္းခံရၾကသည္။)
ေနာက္ဆုံး ၁၉၈၈ ခုႏွစ္တြင္ ရဟန္းရွင္လူ၊ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသား၊ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးေပါင္း စုံ ျပည္သူတရပ္ လုံးမခံမရပ္ႏုိင္ သည့္အဆုံး ျပည္လုံး ကြ်တ္ဒီမုိကေရစီအေရးေတာ္ပုံႀကီးေၾကာင့္ မဆလ တပါတီ အာဏာရွင္စံနစ္လည္း ဘုန္းဘုန္းလဲက်ဆုံးၿပီး နိဂုံးခ်ဳပ္သြားေတာ့သည္။ ယင္းတုိ႔ စိတ္ႀကိဳက္ေရး ဆဲြထားေသာ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္၊ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံ ဥပေဒကုိလည္း ၎တုိ႔ကုိယ္တုိင္ဖ်က္ သိမ္းလုိက္ရသည္။
သုိ႔ေသာ္ ဖယ္ဒရယ္ႏုိင္ငံေတာ္တည္ေထာင္လုိေသာ စိတ္ဓါတ္ႏွင့္ ပင္လုံစိတ္ဓါတ္တုိ႔သည္ မီးဇာ မကုန္၊ ဆီမီးခမ္းသြားျခင္းလည္း မရွိေသးပဲ ျမန္မာႏုိင္ငံ တဝွမ္းေခတ္ အဆက္ဆက္ တေျမ့ေျမ့ေတာက္ေလာင္ေန ဆဲျဖစ္ေနပါသည္။ ၎အတြက္ ႀကိဳးပမ္းတုိက္ပဲြဝင္လာ ခဲ့သည္မွာ လည္း ေခတ္အဆက္ဆက္ လက္ဆင့္ကမ္းလာခဲ့ၾက ရာ ထင္ရွားေသာ သာဓကအခ်ဳိ႕အား တင္ျပပါမည္။
(၁) ၁၉၄၆ ခုႏွစ္၊ မတ္လ (၁ – ၁၂) ရက္ေန႔ထိ ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးပဲြႏွင့္ ေနာက္ဆက္တဲြ၊ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီ (၃ – ၁၂) ရက္ထိ ပင္လုံညီလာခံသေဘာတူညီခ်က္ (၅) ခ်က္။
(၂) ၁၉၆၁ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ (၁ – ၁၂) ရက္ေန႔ထိ တုိင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္မ်ား အားလုံးပါ ဝင္ေသာ ေတာင္ႀကီး ညီလာခံ။
(၃) ၁၉၉၀ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ (၂၉) ရက္ေန႔၊ ဗုိလ္ေအာင္ေက်ာ္လမ္း၊ ပူးတဲြသေဘာ တူေၾကျငာ စာတမ္း။
(၄) ၁၉၉၇ ခုႏွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ (၇ – ၁၄) ရက္ေန႔၊ တုိင္းရင္းသားေ ခါင္းေဆာင္မ်ားအားလုံး ပါဝင္ေသာ ေကာ္ သူးေလျပည္နယ္၊ မယ္သေရာထသေဘာ တူညီ ခ်က္ ေၾကျငာစာတမ္း။
(၅) ၁၉၉၈ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၁၂) ရက္ေန႔၊ အမ်ဳိးသားအင္အားစုႏွင့္ ဒီမုိကေရစီအင္အားစု၊ အဖဲြ႔အစည္းေပါင္း (၂၃) ဖဲြ႔ပါဝင္ေသာ သူးမဲြကလုိး သေဘာထား ထုတ္ျပန္ေၾကျငာခ်က္။
(၆) ၂၀၀၀ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ (၂၆ – ၃၀) ရက္ေန႔၊ တုိင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ ႏုိင္ငံေရး အဖဲြ႔အစည္းအသီး သီးမွ ေခါင္းေဆာင္မ်ားပါဝင္ေသာ ေလာ္ခီးလာ သေဘာထား ထုတ္ျပန္ေၾကျငာ ခ်က္။
(၇) ၂၀၀၅ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလ (၁၂) ရက္ေန႔၊ လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္မ်ားႏွင့္ အဖဲြ႔ အစည္းေပါင္း (၄၂) ဖဲြ႔မွ ကုိယ္စားလွယ္ (၁၀၄) ဦး ပါဝင္လက္မွတ္ေရး ထုိးထုတ္ျပန္ေသာ အေျခခ မူ (၈) ခ်က္တို႔သည္ ပင္လုံစိတ္ဓါတ္ ကုိ အေျခခံ၍ တုိင္းရင္းသားစည္းလုံးညီညြတ္ေရး၊ ဖယ္ဒရယ္ ျပည္ေထာင္စု ႏုိင္ငံေတာ္ တည္ေထာင္ေရး တုိ႔ကုိ တခဲနက္ေတာင္း ဆုိေသာ ေခတ္ အဆက္ဆက္မွ ျမန္မာျပည္သူလူထု၏ တေသြးတသံသာျဖစ္ၾကပါသည္။ ထုိ႔ ေၾကာင့္ ညီညြတ္၍ စည္း လုံးေသာ ဖယ္ဒရယ္ႏုိင္ငံတည္ေထာင္ျခင္းသည္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္၏ အ ေျခခံ မူလသဘာဝပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းေခတ္ မွတင္ရွိ ခဲ့ေသာ ႏုိင္ငံေရးအေၾကြးျဖစ္ၿပီး ယေန႔ ေခတ္အထိ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ ရန္တင္ရွိေနေသးေသာ သမုိင္းေပးတာဝန္ ႀကီးတရပ္ ျဖစ္ပါ သည္။
Photo: RFA
“
႐ိုဟင္ဂ်ာ လူမ်ဳိးစု အသံ 